استاندارد های مدیریت زیست محیطی روشهای عمومی را برای مدیریت یک سازمان با توجه به مسئولیت اجتماعی و قانونی آن در قبال محیط زیست بیان می کند که طی آن سازمان کمترین آسیب را به محیط زیست وارد نماید بطوریکه اصول توسعه پایدار در فعالیت های سازمان لحاظ شود. معروف ترین استاندارد مدیریت زیست محیطی استاندارد ISO 14001 می باشد که بوسیله کمیته ۲۰۷ سازمان جهانی استاندارد ISO تدوین شده است.
مزایای استاندارد های مدیریت محیط زیست (EMS و ISO 14001)
پیاده کردن استاندارد مدیریت زیست محیطی و اخذ گواهینامه ISO14001 برای سازمانها مزایایی به شرح ذیل دارد:
- ساماندهی محیط کار وجلوگیری از آلودگی آن
- ایجاد ارتباط بهتر با نهاد های قانونی و رعایت مقررات و قوانین زیست محیطی
- کاهش هزینه ها به علت مدیریت منابع
- پیشگیری از آلودگی محیط زیست در سراسر چرخه حیات محصول
- حفظ منابع طبیعی
- ایمنی و بهداشت
- مدیریت پسماندها
- کاهش مصرف منابع
- بازیافت
- توسعه پایدار
- اثبات تعهد سازمان به مسئولیت اجتماعی
خواسته ها و الزامات اساسی استاندارد های EMS و ISO 14001 چیست؟
الزامات استانداردهای مدیریت زیست محیطی EMS از جمله ایزو ۱۴۰۰۱ شامل موارد ذیل است:
- شناسایی نیازمندی های قانونی
- شناسایی ریسک ها، جنبه ها، اثرات و خسارت های زیست محیطی
- ارزیابی و مستندسازی موارد محیط زیستی
- ارزیابی عملکرد در برابر استاندارد ها و قوانین و استانداردهای درون سازمانی
- روشهای اجرایی و رویه های زیست محیطی
- شناسایی خط مشی ها و روش های اجرایی مربوط به مسائل زیست محیطی در مورد پرسنل، پیمانکاران و خریدها
- بازخور بررسی مشکلات قبلی زیست محیطی
تاریخچه استانداردهای سری ISO14001
ایرانیان از دیرباز بر اساس آموزه های زرتشت به طبیعت احترام می گذاشتند بر اساس نوشته هردوت در حدود ۲۲۰۰ سال قبل ایرانیان هرگز عناصر چهار گانه مقدس خود شامل آب، هوا، خاک و آتش را آلوده نمی کردندو آن را گناهی بزرگ می دانستند. اگر یک پارسی می خواست دست خود رابشوید هرگز دست آلوده خود را وارد آب رودخانه ها و یا چشمه نمی کرد بلکه مقداری آب برداشته و دست خود را درکنار رود یا چشمه می شست، پارسیان شکنجه حیوانات و یا کشتن آنها را به قصد لذت مجاز نمی دانستند.
اما انسان در طی قرن بیستم بیشترین صدمه را به محیط زیست وارد کرده است. با هشدار اندیشمندان اولین قدم ها برای جلو گیری از آلودگی و حفظ محیط زیست در ۱۹۶۴ و توجه جهانی به و ضعیت محیط زیست بیانیه کنفرانس جهانی محیط زیست انسانی موسوم به بیانیه استکهلم در ۱۹۷۲ با شعار تنها یک کره مسکونی در۲۶ اصل صادر شد. درهمان سال سازمان حفاطت از محیط زیست ایران با تغییر ساختار سازمان شکاربانی و نظارت بر صید ایجاد شد.
درسال ۱۹۸۹ قطعنامه حفاظت از آب و هوا در چهل وچهارمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب شد.
پس از آن بیانیه ریو معروف به دستور کار ۲۱ در سال ۱۹۹۲ در کنفرانس بین المللی محیط زیست و توسعه صادر شد.
در ۶ آوریل ۱۹۹۲ موسسه استاندارد بریتانیا BSI استاندارد BS 7750 تحت عنوان سیستم مدیریت محیط زیست منتشر کرد که تا آوریل ۱۹۹۳ اجرای آزمایشی آن پایان یافت و در سال ۱۹۹۴ نسخه نهایی آن برای صدور گواهینامه مدیریت EMS بوسیله شرکتهای گواهی دهنده CB صادر شد. سایر کشور ها نیز بلافاصله اقدام به تدوین استاندارد هایی شبیه آن نمودند مثلا فرانسه استاندارد AFNOR 30-200 و ایرلند جنوبی استاندارد IS 310 را منتشر و اجرا کرد.
سازمان جهانی استاندارد سازی در سال ۱۹۹۳ با تشکیل کمیته فنی ۲۰۷ تحت ریاست کشور کانادا اولین گام را برای تدوین یک استاندارد جهانی مدیریت محیط زیست برداشت و در سال ۱۹۹۶ اولین سری این استاندارد ها را تحت عنوان ایزو۱۴۰۰۱ منتشر نمود.
در سال ۲۰۰۴ استاندارد ISO 14001 برای اولین بار مورد ویرایش قرار گرفت، اما استاندارد ISO 14001: 2004 تفاوت زیادی با استاندارد ISO 14001: 1996 نداشت و بیشتر به شفاف سازی و انطباق با استاندارد ISO9001 پرداخته بود.